تعریف لغوی تهمت

بهتان و تهمت عبارتست از اینکه انسان در حق غیر به چیزی که راضی نیست دروغ بگوید به عبارت دیگر چیزی را به دروغ به دیگری نسبت دهد و شخصی که مرتکب گناه و عمل زشتی نشده به انجام آن متهم کند و یا عیب و نقصی را که در او نیست به او بچسباند و فرقی نیست که این نسبت دروغ در حضور او باشد یا در غیاب. 
بهتان و تهمت از گناهان کبیره است و در قرآن مجید به شدت از آن نهی، و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده که به آن اشاره خواهد شد. 

بدترین نوع دروغ

در حقیقت بهتان بدترین نوع دروغ است و چنانچه اتهام شخص در غیاب وی باشد غیبت هم بشمار می‌آید و انسان در واقع مرتکب دو گناه شده است یکی دورغ و دیگری غیبت و بزرگترین ظلم در حق برادر مؤمن آنست که او را متهم به ارتکاب گناهی کنی که هرگز آنرا انجام نداده است. بهتان باصطلاح همین برچسب زدن به این و آن است که متاسفانه همواره در جوامع بشری مطرح بوده و امروزه نیز بزرگترین ابزار دشمنان و مخالفان است. آثار سوء اجتماعی تهمت

موارد نفى افراط و تفريط

 1. «كلوا و اشربوا و لاتسرفوا»( اعراف، 31) بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد.
 2. «لا تَجعل يدك مَغلولةً الى عُنقك و لاتبسُطها كلّ البَسط»( اسراء، 29) در انفاق، نه دست بر گردن قفل كن - دست‏بسته باش - و نه چنان گشاده دستى كن كه خود محتاج شوى.
 3. «الّذين اذا أنفقوا لم‏يسرفوا و لم‏يقتروا و كان بين ذلك قواماً»( فرقان، 67) مومنان، به هنگام انفاق نه اهل اسرافند و نه اهل بخل، بلكه ميانه‏رو هستند.
 4. «لا تجهر بصلوتك و لاتخافت بها وابتغ بين ذلك سبيلاً»( اسراء، 110) نماز را نه بلند بخوان ونه آهسته، بلكه با صداى معتدل نماز بخوان.
 5. نسبت به والدين احسان كن؛ «و بالوالدين احساناً»( بقره، 83) امّا اگر تو را از راه خدا بازداشتند، اطاعت از آنها لازم نيست. «ان جاهداك على ان‏تشرك بى... فلاتطعهما»( لقمان، 15)
 6. پيامبر هم رسالت عمومى دارد؛ «و كان رسولاً نبيّاً»( مريم، 51) و هم خانواده خويش را دعوت مى‏كند. «و كان يأمر اهله بالصلوة»( مريم، 15)
 7. اسلام هم نماز را سفارش مى‏كند كه ارتباط با خالق است؛ «اقيموا الصلوة» و هم زكات را توصيه مى‏كند كه ارتباط با مردم است. «اتوا الزكوة»( بقره، 43)

آثار ایمان و عمل صالح‏                                                                                                                                                                                                                                                                                                1-رسیدن به حیات طیب: 
 «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ » نحل، 97 
 هر كس عمل صالحى انجام دهد چه مرد باشد چه زن در حالى كه ایمان دارد ما او را زنده مى‏كنیم به زندگى پاك و پاكیزه‏اى و پاداش مى‏دهیم او را به بهتر از آنچه عمل مى‏كنند.

 2 - پوشاندن لغزش‏ها و اصلاح كارها:                                                                      «والذین آمنوا و عملوا الصالحات و آمنوا بما نزّل على محمد و هو الحق من ربهم كفّر عنهم سیّئاتهم و اصلح بالهم» 
 كسانى كه ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به آنچه بر محمد صلى الله علیه وآله وسلم نازل شده و همه حق است و از سوى پروردگار نیز ایمان آوردند خداوند گناهانشان را مى‏بخشد و كارهایشان را اصلاح مى‏كند.

  3 - مشمول رحمت الهى شدن: 
 «فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ» جاثیه، 30 
 كسانى كه ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند پروردگارشان آن‏ها را در رحمت خود وارد مى‏كند.

  4 - محبوبیت در جان مردم: 
 «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا» مریم، 96 
 كسانى كه ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند خداوند رحمن محبت آن‏ها را در دل‏هاى مردم مى‏افكند.

شرایط امر به معروف ونهی از منکر

امر به واجب، واجب است و امر به مستحب، مستحب است و نهی از حرام، واجب؛ ولی این وجوب و استحباب مخصوص گروه خاصّی است و آن طور که غزّالی تصوّر کرده، شامل یکایک مردم نمی شود بلکه با چهار شرط بر فرد ثابت می گردد:

1- علم به واجب یا مستحب و یا حرام بودن امور؛ یعنی شناخت معروف یا منکر به دور از شبهه، بنابراین در امور متشابه امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست.

2- احتمال تأثیر، بنابراین اگر بداند یا احتمال قوی بدهد که اقدامش تأثیر ندارد، واجب و مستحب نیست چون بی فایده است.

3- شخص مخاطب امر به معروف و نهی از منکر بر ادامه عمل خود اصرار داشته باشد. اما اگر نشانه ای باشد که آن کار را ترک کرده است، تکلیف ساقط می شود. چون دیگر امر به معروف و نهی از منکر بیهوده است.

و اما تارکين نماز را مي توان به چهار دسته تقسيم کرد:

 .1 ترک نماز از روي انکار: يعني نماز را که يکي از ضروريات دين است، واجب ندانسته و خود را موظف و مکلف به انجام آن نمي داند، چنين شخصي کافر است.

 2.ترک نماز از روي سهل انگاري و بي اعتنايي: اين قبيل افراد با ترک نماز، مرتکب گناه کبيره شده و فاسق مي گردند.

 3.ترک نماز در بعضي اوقات: اين اشخاص در اثر ضعف ايمان و بي توجهي به آخرت، گاهي نماز خوانده و گاهي ترک مي کنند و يا اين که نماز را در وقتش بجا نمي آورند، اينان هرچند مانند دو قسم ديگر نيستند، لکن از روايات اين گونه استفاده مي شود که از ضايع کنندگان نمازند. چنانکه اميرالمؤمنين علي(ع) مي فرمايد: «هيچ عملي به پيشگاه خداوند محبوب تر از نماز نيست، پس چيزي از امور دنيا، شما را از خواندن نماز اول وقت باز ندارد، زيرا خداوند تعالي مذمّت نموده قومي را و فرموده: واي بر آن نمازگزاراني که از نمازشان غفلت کنند و در انجام آن در اول وقت مسامحه ورزند و عمداً تأخير اندازند»(وسائل الشيعه، جلد3، صفحه ي82 )

 4. ترک واجبي از واجبات نماز: يعني نماز مي خواند، اما نه آن نمازي که از او خواسته اند، بلکه نمازي که در لباس يا مکان غصبي خوانده شده و يا قرائت و اذکار واجبي را غلط مي خواند. از ظاهر روايات چنين احتمال مي رود که اين قبيل افراد نيز از ضايع کنندگان نماز به شمار مي روند. رسول خدا(ص) فرمود: «دزدترين دزدها کسي است که از نمازش بدزدد، گفته شد: يا رسول الله، چگونه از نمازش مي دزدد؟ فرمود: رکوع و سجود آن را تمام انجام نمي دهد»( مستدرک الوسائل، جلد1، صفحه ی172 (.

 طبق آنچه گفته شد، نماز نشانه ي مليّت اسلام است، اگر کسي عمداً آن را ترک کند از دايره ي اسلام خارج شده و قطعاً به آتش دوزخ الهي گرفتار خواهد آمد.

 سيماى پذيرفتگان ولايت خدا

  آنكه ولايت خدا را پذيرفت:
 1. كارهايش رنگ خدايى پيدا مى‏كند. «صبغة اللّه»( بقره، 138)
 2. براى خود رهبرى الهى برمى‏گزيند. «ان‏اللّه قد بعث لكم طالوت ملكاً»( بقره، 247)
 3. راهش روشن، آينده‏اش معلوم و به كارهايش دلگرم است. «يهديم ربّهم بايمانهم»( يونس، 9)، «انّا اليه راجعون»( بقره، 156)، «لانضيع اجرالمحسنين»( يوسف، 56)
 4. در جنگ‏ها و سختى‏ها به يارى خدا چشم دوخته و از قدرت‏هاى غير خدايى نمى‏هراسد. «فزادهم ايماناً»( بقره، 173)
 5. از مرگ نمى‏ترسد و كشته شدن در تحت ولايت الهى راسعادت مى‏داند. امام حسين‏عليه السلام فرمود: «انّى لا ارى الموت الاّ السعادة».( بحار، ج‏44، ص‏192)
 6. تنهايى در زندگى براى او تلخ و ناگوار نيست، چون مى‏داند او زير نظر خداوند است. «ان اللّه معنا»( توبه، 40)
 7. از انفاق و خرج كردن مال نگران نيست، چون مال خود را به ولى خود مى‏سپارد.«يقرض اللّه قرضاً حسناً»( بقره، 245)
 8. تبليغات منفى در او بى اثر است، چون دل به وعده‏هاى حتمى الهى داده است: «والعاقبة للمتّقين»( اعراف، 128)
 9. غير از خدا همه چيز در نظر او كوچك است. امام على‏عليه السلام فرمود: «عظم الخالق فى أنفسهم فصغر مادونه فى أعينهم...».( نهج‏البلاغه، خ 193)
 10. از قوانين و دستورات متعدّد متحيّر نمى‏شود، چون او تنها قانون خدا را پذيرفته و فقط به آن مى‏انديشد. و اگر صدها راه درآمد برايش باز شود تنها با معيار الهى آن راهى را انتخاب مى‏كند كه خداوند معيّن كرده است. «ومن لم يحكم بماانزل‏اللّه»(مائده 44.45)