دشمن شناسى

 قرآن در آيات متعدّدى از برنامه‏ها و توطئه‏هاى دشمن خبر مى‏دهد و وظيفه‏ى مسلمانان را به آنان گوشزد مى‏نمايد:
 الف) افكار و آرزوهاى دشمن:
 «لتجدنّ اشدّ الناسس عداوةً للذين آمنوا اليهود والّذين اشركوا»(1257) قطعاً سخت‏ترين دشمنان اهل ايمان را يهوديان و مشركان خواهى يافت.
 «ما يودّ الّذين كفروا من اهل الكتاب ولاالمشركين ينزل عليكم من خير من ربّكم»(1258) نه كفّار از اهل كتاب و نه مشركان، هيچ كدام دوست ندارند كه از طرف پروردگارتان به شما خيرى برسد.
 «ودّوا لو تدهن فيدهنون»(1259) آرزو دارند كه شما نرمشى نشان دهيد تا با شما سازش كنند.
 «ودوّا ما عنتم»(1260) آرزو دارند كه شما در رنج قرار گيريد.
 «ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن اسلحتكم و امتعتكم...»(1261) آرزو دارند كه شما از اسلحه و سرمايه خود غافل شويد.
 ب) توطئه‏هاى دشمن:
 «انّهم يكيدون كيداً»(1262) مخالفان، هرگونه توطئه‏اى را بر ضدّ شما به كار مى‏برند.
 «يشترون الضلالة و يريدون ان تضلّوا السبيل»(1263) آنان گمراهى را مى‏خرند و مى‏خواهند شما نيز گمراه شويد.
 ج) رفتار دشمن:
 «انّ الكافرين لكم عدوّاً مبيناً»(1264) كافران دشمنان آشكار شمايند.
 «يخادعون اللّه والّذين آمنوا»(1265) با خدا و مؤمنان خدعه مى‏كنند.
 «ان يثقفوكم يكونوا لكم اعداء»(1266) اگر بر شما مسلّط شوند دشمن شما مى‏گردند.
 «آمنوا بالّذى انزل على الّذين آمنوا وجه النهار واكفروا آخره لعلّهم يرجعون»(1267) به آنچه كه بر مؤمنان نازل شده صبحگاهان ايمان بياوريد و شامگاهان از ايمان برگرديد (تا شايد مؤمنان نيز در حقانيّت دين مردّد شده و) برگردند.
 د) وظيفه‏ى مسلمانان در برابر دشمن:
 «هم العدوّ فاحذرهم»(1268) آنان دشمنند پس از آنان حذر كنيد.
 «واعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة...»(1269) آنچه توان داريد براى مقابله با دشمن آماده كنيد.
 «لا تتّخذوا بطانة من دونكم لا يألونكم خبالاً»(1270) غير خودى‏ها را محرم اسرار نگيريد كه رعايت نمى‏كنند.

 1256) ذيل آيه 1 سوره ممتحنه.
1257) مائده، 82.
1258) بقره، 105.
1259) قلم، 9.
1260) آل عمران، 118.
1261) نساء، 102.
1262) طارق، 15.
1263) نساء، 42.
1264) نساء، 101.
1265) بقره، 9.
1266) ممتحنه، 2.
1267) آل عمران، 72.
1268) منافقون، 4.
1269) انفال، 60.
1270) آل عمران، 119.

علل مختلفی برای غصب خلافت وجود داشت که به بيان برخی از آنها می پردازیم:

1- خود بزرگ بینی :
عمر گفت: اگر شخصی را که اجلح (اجلح کسی است که موهای جلو سرش ریخته باشد منظور حضرت علی است) است به خلافت برگزینند ان ها را به راهی که باید ( یعنی راه حق) می برد.
پس عبدالله بن عمر گفت: اکنون چه چیز مانع شد که خلافت را به او واگذار نکردی ای امیر المومنین؟
عمر گفت: من خوش ندارم در حال حیات و موت متحمل خلافت علي شوم ((شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج12ص259-260))

2- علی شوخ طبع :
در روایتی هست که عمر با ابن عباس صحبت می کند و دلیل اینکه علی را لایق خلافت نمیداند شوخ طبعی او می باشد ((شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 12 ص52-51))

3- ترس از هدایت مردم :
عمر به ابن عباس می گوید: (( قطعا شایسته ترین کسی که مردم را وادار بر عمل به کتاب پرودگارشان و سنت پیامبرشان کند. رفیق تو (( علی بن ابی طالب)) باشد. والله اگر او عهده دار امر خلافت شود مردم را به رفتن در جاده روشن و راه راست گرایش دهد. (( شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج6ص326))

4- دشمني برخي از مشركان ومسلمانان ظاهرنما با علی بن ابی طالب عليه السلام .

البته دلايل زياد ديگرى وجود دارد كه مقام را گنجايش نيست. (لطفا شما قضاوت کنید  آیا اینها دین داشتند خلافت را غصب کردن)

روزی بهلول سرزده به کاخ حاکم کوفه وارد شد وچون حاکم نبود بر سر جای او نشست.نگهبان ها وقتی این صحنه را دیدند او را گرفتند وباشلاق زدند. در همین حال حاکم وارد شد و علت را پرسید نگهبان ها توضیح دادند.سپس حاکم از بهلول جویا شد. او گفت .من فقط چند دقیقه بر مسند تو تکیه زدم.این همه عذاب کشیدم خدا می داند فردای قیامت بر سر تو چه خواهد آمد

   چه کنیم از مرگ نترسیم                                                                                                                               براى اينكه از مرگ نترسيم، ابتدا بايد چيزهايى را كه از عوامل ترس است از بين ببريم، يعنى اگر ريشه ترس، ناآگاهى و ضعف شناخت و خيال نابودى و سقوط است، بايد به دليل عقل و راهنمايى‏هاى قرآن بدانيم كه مرگ به معناى نيستى نيست و بدين وسيله با اوّلين عامل ترس از مردن مبارزه كنيم.

 اگر ترس به خاطر دلبستگى به دنيا و جدايى از مال و فرزند و همسر است، بايد بدانيم كه اگر خداوند در آستانه مرگ ما را از خانه و مال و فرزند فانى جدا مى‏كند، در عوض نعمت‏هاى ديگر (كه قابل قياس با نعمت‏هاى دنيا نيست،) در اختيارمان قرار مى‏دهد. پس بايد در دنيا سعى كنيم كه زاهد باشيم و نگذاريم حبّ دنيا در دل ما آنچنان اثر كند كه جدايى از آن مثل كندن چسب زخم از پشت دست، سبب زجر ما شود. 

 البتّه منظور اين نيست كه مال و ثروت بد است، بلكه علاقه و وابستگى به آن خطرناك است كه سبب ترس از مرگ و جدايى از آن مى‏شود. زيرا مالى كه بتوان با آن آخرت را آباد كرد، باعث اشتياق انسان به مرگ و ترك دنيا مى‏شود.

 اگر ترس به خاطر تصوّر ورود به يك مرحله مبهم و تاريك و خطرناك است، بايد بدانيم كه راه مرگ تاريك نيست، بلكه پاگذاردن به يك مرحله از مراحل تكاملى انسان است و در جاى خود لازم و زيباست. زيرا مرگ و حركت به سراى ديگر و طىّ كردن مراحل تكاملى، يكى پس از ديگرى سبب رشد و امرى لازم و ضرورى است.

 اگر بيم مرگ به خاطر كمى‏توشه راه و ايمان و عمل صالح است، بايد خودمان رابا توشه تقوا مجهز نماييم. همان گونه كه قرآن كريم سفارش مى‏فرمايد: «وتَزوّدوا فَانّ خَيرَ الزّادِ التَّقوى‏»( بقره، آيه‏197) توشه برداريد كه بدون شك بهترين توشه‏هاى راه شما تقوا مى‏باشد.

 اگر به خاطر تخلّفات و گناهان بسيارى است كه مرتكب شده‏ايم، بايد ضمن توبه و جبران آن، بدانيم كه خداوند «ارحم الرّاحمين» است و رحمت او بر غضبش پيشى دارد.

 پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمود: «لو تَعلَمونَ قَدرَ رَحمَةِ اللّه لَاتّكلتُم علَيها»( نهج‏الفصاحه، كلام‏319.

) اگر مى‏دانستيد كه چقدر لطف و رحمت خداوند بزرگ است، بر آن تكيه واعتماد مى‏كرديد و هرگز به خود ترس راه نمى‏داديد.

 آرى، اساس ترس ما از مردن، همان ضعف عملكرد و تخلّفات زياد ماست كه آن هم با توبه و كارهاى خوب و اميد صادقانه، قابل جبران است.

گناه شناسی » آژیر خطر

 از تعبیرات مختلف آیات و روایات، به شدت و ضعف خطرهاى گناه پى‏مى‏بریم. در قرآن نسبت به بعضى از گناهان تعبیر شده كه آن را انجام ندهید مانند:
 «و لا تاكلوها اسرافاً»(72)
 «از اموال آنها از روى اسراف نخورید»
 در بعضى از موارد تعبیر شده كه از آن دورى كنید؛
 «و اجتنبوا الطاغوت»(73)
 «و از طاغوت دورى كنید»
 و در بعضى موارد گفته شده نزدیك آن نشوید؛
 «وَ لاتَقرَبوا الفَواحِشَ ما ظَهَر مِنها وَ ما بَطن»(74)
 «به كارهاى زشت خواه آشكار و خواه پنهان نزدیك نشوید.»
 انجام ندادن با نزدیك نشدن نشانه‏ى دو نوع خطر است مثلاً درباره نفت مى‏گوییم: كبریت به آن نزنید!. ولى درباره‏ى بنزین مى‏گوییم: كبریت را نزدیك آن نبرید كه فاجعه مى‏آفریند!.
 گناه زنا و خوردن مال یتیم و ورود كفار به سنگر مسلمین (مسجدالحرام) شبیه بنزین است كه در قرآن با جمله «و لاتقربوا»(75) «نزدیك نشوید» و جمله «فلایقربوا المسجد الحرام»(76) «نباید مشركان نزدیك مسجدالحرام شوند» تعبیر شده است.
 این تعبیر همچون آژیر خطر، حاكى از آن است كه بعضى گناهان چنان وسوسه‏انگیز است كه نزدیك شدن به حریم آن ممكن است انسان را در پرتگاه خطرناك قرار دهد و نباید به عوامل زمینه ساز و سوق دهنده به سوى گناه نزدیك نشد مثلاً از محیط فاسد و آلوده كه لغزندگى شدیدى براى سقوط در دره‏ى گناه دارد باید دورى نمود.

72) نساء، 6.
73) نحل / 36.
74) نحل / 36.
75) نساء / 42.
76) توبه / 28.

آثار یاد مرگ امام صادق عليه السلام در نقش و ارزش ياد مرگ و معاد چنين مى‏فرمايد:

 * «ذِكرُ المَوتِ يُميت الشَهَوات» ياد مرگ شهوت‏ها رااز بين مى‏برد.

 * «وَ يَقلَع مَنابِت الغَفلةَ» ريشه‏هاى غفلت را يكسره بر مى‏كند.

 * «وَ يُقَوّى القَلب بمَواعدِ اللّه» دل انسان را با وعده‏هاى الهى محكم مى‏كند.

 * «وَ يُرَقّ الطَبع» روحيه انسان را از قساوت به لطافت سوق مى‏دهد.

 * «وَ يُكسر اعلامَ الهَوى» نشانه‏ها وعلامت‏هاى هوسها را مى‏شكند.

 * «وَ يُطفى‏ء نارَ الحِرص و يُحَقّر الدّنيا» آتش حرص را خاموش و دنيا را در جلو چشم انسان كوچك مى‏كند.

 سپس امام صادق عليه السلام درباره معناى اين كلام رسول خداصلى الله عليه وآله كه فرمود: يك ساعت فكر كردن از عبادت يك سال بهتر است، مى‏فرمايد: فكر درباره آينده خود و بازپرسى‏ها و حساب‏ها و دادگاه عدل الهى و آمادگى براى پاسخ است.(98)

  در روايات مى‏خوانيم: زيرك‏ترين افراد كسانى هستند كه بيشتر ياد مرگ هستند.(99)

 پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمودند: «اِنّ هذهِ القلوب تَصدَءُ كما يَصدءُ الحَديد. قيل: فما جلائها؟ قال: ذِكرُ الموتِ و تلاوةُ القُرآن»(100) همانا اين دلها همانند آهن زنگ مى‏زند، پرسيدند جلا و صيقل آن با چيست؟ فرمود: با ياد مرگ و تلاوت قرآن.

 در جمله ديگرى از آن حضرت مى‏خوانيم: «اَكثِروا ذِكرَ المَوت» زياد ياد مرگ باشيد كه داراى چهار اثر است:

 1- گناهان شما را پاك مى‏كند. «فانّه يُمحّض الذّنوب»

 2- علاقه مفرط شما را به دنيا كم مى‏كند. «و يُزَهّد فِى الدّنيا»

 3- هرگاه در حال غنى وبى‏نيازى ياد مرگ كنيد، جلو مستى‏ها و طغيان‏هايى كه از سرمايه وثروت برمى‏خيزد را مى‏گيرد. «فاِنْ ذَكرتُموه عند الغِنى‏ هَدَمه»

 4- هر گاه در حال تندرستى و فقر انسان ياد مرگ افتد و فكر اين باشد كه چگونه بايد در دادگاه عدل‏الهى پاسخ درآمد ومصرف، وپاسخ محرومان جامعه را بدهد، قهراً به همان مقدارِ كم راضى وخشنود مى‏شود. «واِن ذَكَرتُموه عند الفَقر اَرضاكم بِعَيشكم»(101) زيرا مى‏بيند اگر مالى ندارد مسئوليتش هم كمتر است.

 حضرت على عليه السلام مى‏فرمايد:«و مَن اَكثَر ذِكرَ الموتِ رَضِى من الدّنيا باليَسير»(102) هر كه زياد ياد مرگ باشد، به مقدارى كمى از دنيا دلگرم و راضى است و ديگر حرص و بخل در او نيست.

 اساساً دنيا گول زننده عاشقان خود است و كسى  كه بتواند با توجّه به مرگ و قيامت، دل خود را روانه سراى ديگر كند حيله‏ها و زرق و برق‏ها و جلوه‏هاى دنيا حريف او نيست.

 آن حضرت مى‏فرمايد: «مَن اَكثَر مِن ذِكر المَوت نَجى‏ مِن خُداعِ الدّنيا»(103) هر كه زياد ياد مرگ كند از حيله‏هاى دنيا رهايى پيدا مى‏كند.

 در حديث ديگرى (درباره نقش ياد مرگ) چنين مى‏خوانيم: «مَن تَرقَّبَ المَوت سارَع اِلى الخَيراتِ»(104) هر كه مرگ را در جلو خود ببيند و منتظرش باشد، نه تنها از كارهاى روزانه خود عقب نمى‏ماند، بلكه چون مى‏داند وقت كم و مرگ يك دفعه فرا مى‏رسد و ميدان كار براى او هميشه نيست، هر چه بيشتر و سريع‏تر كارهاى خير انجام مى‏دهد.

 حضرت على‏عليه السلام با يادآورى تاريخ پيشينيان كه چگونه مرگ آنها را ربوده، مردم را تربيت مى‏كند و فرياد مى‏زند:

 «أينَ العَمالِقَة واَبناءُ العَمالقة» كجا هستند پادشاهان يمن و حجاز كه ريشه آنها نيز به باد رفته است؟

 «أينَ كَسرى و قِيصَر» كجايند شاهان ايران و روم؟

 «أينَ الجَبابِرة واَبناءُ الجَبابِرَة» كجايند ستمگران و دودمانشان؟

 «أينَ مَن حَصّنَ واَكّد وزخرف»(105) كجا هستند كسانى كه دژها ساختند و محكم‏كارى‏ها كردند و با طلا و غيره زينت كردند؟

 «أينَ مَن كان مِنكم اَطوَلَ اَعماراًو اَعظمَ آثاراً» كجا هستند كسانى كه عمرشان از شما بيشتر و آثارشان از شما بزرگ‏تر بود؟(106)

 آرى، زنانى كه به فكر آينده دخترانشان هستند، از كودكى جهيزيه آنان را كم‏كم آماده مى‏كنند. تجّارى كه به فكر بدهى آينده خود هستند، از مدّتها قبل درآمدهاى خود را جمع مى‏نمايند. كسانى هم كه در فكر مرگ و قيامت هستند از همين امروز كارهاى خلاف را كنار مى‏گذارند و عملى انجام مى‏دهند كه بتوانند در قيامت پاسخگو باشند.

 به مرحوم آيةاللّه شيرازى كه از علماى بزرگ كربلا بود گفتند: اگر يك گوينده راستگويى به تو خبر دهد كه در پايان همين هفته مى‏ميرى، تو در اين چند روز باقيمانده چه مى‏كنى؟

 او در پاسخ آنان گفت: هر كارى كه از اوّل جوانى تا كنون انجام داده‏ام الآن هم همان عمل را انجام مى‏دادم، زيرا من از نوجوانى هرگاه قصد كارى داشتم، اوّل فكر قيامت و پاسخ آن را مى‏كردم. بنابراين خبر مرگ و مردن براى من سبب وحشت نمى‏شود.

 آرى اينها شاگرد همان كسى هستند كه در صبح روز 19 ماه رمضان همين كه شمشير ابن ملجم (لعنت خدا بر او) بر فرق مباركش فرو آمد فرمود:

 «فُزتُ و ربّ الكَعبَة» به خداى كعبه رستگار شدم.

 همان امامى كه به فرزندش چنين سفارش مى‏كند: «يا بُنىَّ اكثِر من ذِكرِ المَوت... حتّى ياتيكَ و قد اَخذتَ منه حِذرَك»(107) فرزندم! زياد ياد مرگ باش تا به هنگام آمدن مرگ وسائل خودت را همراه داشته و غافل‏گير نشوى.

 98) بحار، ج‏6، ص 133.
99) بحار، ج‏6، ص 135.
100) نهج‏الفصاحه، كلام 934.
101) نهج‏الفصاحه، كلام 444.
102) بحار، ج‏6، ص‏136.
103) غررالحكم، «موت».
104) غررالحكم، «موت».
105) نهج‏البلاغه فيض‏الاسلام، خطبه 181.
106) غررالحكم.
107) نهج‏البلاغه فيض‏الاسلام، ص‏926.

1. قَالَ رَبِ‏ّ إِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى فَاغْفِرْ لِى فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (موسى) گفت: پروردگارا! همانا من به خويشتن ستم كرده‏ام، پس مراببخش، پس (خداوند) او را آمرزيد به درستى كه او آمرزنده‏ى مهربان است. سؤال: جمله‏ى «ظَلمتُ نَفسى» به خودم ظلم كردم، از زبان كسى كه به پيامبرى مى‏رسد چه معنايى دارد؟
2. پاسخ: مراد از ظلم به خود در اينجا، گرفتار شدن به آثار اجتماعى قتل غير عمد است، نه گناه، تا با مقام عصمت منافات داشته باشد. زيرا خداوند، موسى را مخلَص مى‏داند؛ «اِنّه كانَ مُخلَصاً»(مريم، 51.) و كسى كه به اين درجه نائل گرديد ديگر گناه نمى‏كند، زيرا شيطان اقرار كرده كه قدرت نفوذ در مخلصين را ندارد. «فَبِعزّتِك لاُغويّنّهم اَجمَعين . اِلاّ عبادكَ منهُم المخلَصين»(ص، 82 – 83 ) هر چند كار خلاف، عمدى نباشد ولى نبايد از آثار طبيعى و وضعى آن غافل بود. «ظَلمتُ نفسى» (حضرت موسى به قصد نجات يك مؤمن وارد صحنه شد و ناخواسته مرتكب قتل گرديد و در واقع گناهكار به حساب نمى‏آمد؛ امّا اين عمل، كار او را دشوار كرد و اين يك آفت بود.) افراد صالح حتّى در برابر كجى‏هاى غير عمدى نيز بلافاصله استغفار مى‏كنند و از تبعات آن دورى مى‏گزينند. «فاغفرلى دعاى انبيا مستجاب است. «فَغَفرلَه»